Enquête bevestigt: zelfstandigen weten (te) weinig over hun pensioen

Pensioenen zijn een belangrijk thema voor zelfstandigen. Dat verklaren ze zelf in een recente AG-enquête*. Toch geeft 60% van hen aan er onvoldoende over te weten. En een gebrek aan kennis leidt tot weinig vertrouwen en - voor een belangrijke minderheid - tot een gebrek aan actie. Het opbouwen van een aanvullend pensioen via de zogenaamde 2de pensioenpijler is de meest populaire maatregel om het karig wettelijk pensioen aan te vullen, al blijkt ook op dat vlak zowat een vierde van de zelfstandigen er niet aan deel te nemen.

1. Is pensioen een belangrijk thema voor de zelfstandige?
Zeer zeker. Bijna 8 op de 10 zelfstandigen (78%) beschouwt zijn pensioensituatie als een belangrijke bekommernis. Vrouwen zijn op dat vlak meer bekommerd dan mannen (82% versus 74%). De periode rond 35 jaar is op dat vlak een scharnierperiode. Gemiddeld genomen begint de zelfstandige rond zijn 35ste over zijn pensioen na te denken. 
Die bekommernis is de voorbije maanden nog versterkt door de economische en politieke onzekerheden. 57% van de ondervraagden geeft aan dat de huidige economische situatie een impact heeft op hoe ze over hun pensioen denken. Met name in de handelssector is die evolutie merkbaar. Daar maken zowat 3 op 4 (77%) van de handelaars zich meer zorgen over hun pensioen dan vroeger.

2. Wat verwachten zelfstandigen van hun (wettelijk) pensioen?
Een pensioenleeftijd van 67 jaar zien veel zelfstandigen duidelijk niet zitten. Gemiddeld wensen ze op 63 jaar op pensioen te gaan, 4 op 10 (39%) zelfs uiterlijk op zijn/haar zestigste. Een kleine minderheid (20%) wil echter ook na zijn 65ste nog verder werken. Het spreekt voor zich dat hier de aard en de fysieke of mentale belasting van het werk een belangrijke factor is. 
Daartegenover staat dat hun verwachtingen op vlak van omvang van hun wettelijk pensioen zeer beperkt zijn. Gemiddeld verwachten ze een wettelijk pensioen van 1268 euro per maand te ontvangen. Bijna 1 op 4 (23%) is zelfs nog pessimistischer en verwacht recht te hebben op minder dan 1.000 euro/maand. 
Belangrijke nuance hier is dat 3 op de 10 zelfstandigen (30%) verklaart totaal geen idee te hebben van wat hij of zij aan pensioen mag verwachten. Wat ons meteen bij een belangrijke conclusie van de enquête brengt.

3. Wat weten zelfstandigen eigenlijk over hun pensioen?
Te weinig, bevestigt de enquête. 6 op 10 zelfstandigen (61%) verklaart onvoldoende inzicht te hebben in het Belgisch pensioensysteem. Bij “pure” zelfstandigen, die niet via een vennootschap werken, is dat zelfs 72%. Eén zelfstandige op 4 heeft er ook geen idee van welke opties er bestaan om zijn wettelijk pensioen aan te vullen. 
En onbekend maakt onbemind… zowat de helft van alle zelfstandigen heeft weinig of geen vertrouwen in het Belgisch pensioenstelsel. En dit ongeacht het type zelfstandige, de grootte van zijn bedrijf en de sector waarin hij/zij actief is. Geen enkele ondervraagde trouwens, geeft aan “heel veel vertrouwen” te hebben in het pensioenstelsel. 

4. Wat doen ze eraan?
Ondanks dit gebrek aan kennis en wellicht net door het gebrek aan vertrouwen in het wettelijk pensioenstelsel, hebben heel wat zelfstandigen beroep gedaan op oplossingen om hun wettelijk pensioen aan te vullen.
De meest gebruikte oplossing is de aanvullende pensioenopbouw via de 2de pensioenpijler. 55% van de zelfstandigen heeft een formule binnen dat kader afgesloten, 22% wil er in de toekomst werk van maken. Dit betekent wel dat bijna 1 zelfstandige op 4 (23%) geen brood ziet in 2de pijler oplossingen.  
43% van de zelfstandigen verklaart elke maand een bedrag opzij te zetten op een klassieke spaarrekening. 36% investeert in vastgoed. Ook voor deze 2 types pensioenoplossingen overweegt zowat 25% van de zelfstandigen om er in de nabije toekomst gebruik van te maken.
Meer risicovolle beleggingen in bijvoorbeeld aandelen, obligaties of kunst kunnen veel minder zelfstandigen verleiden.

5. Welke pensioenoplossingen zijn het populairst?
Binnen de categorie “2de pijler oplossingen” is het Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (of VAPZ) de meest populaire formule. Dit VAPZ weet 40% van de zelfstandigen te overtuigen. Zowat 3 op 10 zelfstandigen met een vennootschap (29%) heeft een vroegere groepsverzekering voor zelfstandigen of een Individuele Pensioentoezegging (IPT) afgesloten. De recent gelanceerde Pensioenovereenkomst voor Zelfstandigen (of POZ) kan nog maar weinig zelfstandigen overtuigen (3%).
Merkwaardig is dat zij die een oplossing in de 2de pensioenpijler hebben afgesloten, verklaren dit vooral te doen om fiscale redenen (47%) of op advies van hun boekhouder (46%), eerder dan omwille van het (veilig) opbouwen van een aanvullend pensioen (40%). 
Toch geloven slechts 1 op 4 zelfstandigen die voor hun pensioen sparen dat het pensioenkapitaal dat ze opbouwen voldoende zal zijn om hun pensionering met voldoende financiële zekerheid tegemoet te zien.
Zowat 1 zelfstandige op 7 (14%) toont absoluut geen interesse in aanvullende pensioenopbouw. Als voornaamste reden wordt naar een gebrek aan financiële ruimte verwezen.

 
6. Wat kunnen we uit dit alles besluiten?
Dat de kennis van en sensibilisering voor aanvullende pensioenoplossingen bij zelfstandigen nog veel beter kan. Maar vooral dat het belangrijk is om vroeg genoeg in zijn of haar carrière te starten met het nemen van de passende maatregelen.

Meten is weten en deze enquête is dus een eerste stap. Handelen is een volgende. Daarom heeft AG de bewustwordingscampagne “Hoog tijd om te reageren” opgezet, die zich specifiek richt op zelfstandigen.  

* Online enquête voor AG uitgevoerd door het onderzoeksbureau Profacts in de 2de helft van augustus 2022 bij 250 zelfstandigen met maximum 10 werknemers